Ilusyon sa Arte

 

Ilusyon sa Arte

Ni Jovanie B. Garay

Ang balak miuban kanato dinhi sa kalibotan. Gikan sa pagkahimugso sa mga tanom, mga hayop, gagmay ug dagkong butang, naay kinabuhi ug walay kinabuhi, hangtod diin gihiusa ang mga panganod ug mga bituon, dihay balak. Sa pagkatinuod, ang magbabalak walay katungod angkunon niya ang mga ritmo, harmonya, kaisipan, ug ang mismong pulong nga naa gipadayag sa iyang balak, tungod kay dili kini iya. Iya kini sa kalikopan nga maoy mibugkos sa mga pisi nga maoy tinubdan sa atong kinabuhi. Naingon lang kitang mga magbabalak sa maryonet nga miuyon sa mando sa mga tudlo sa usa ka maryonista.

Ang tawo gikaluhaan og pagbati. Tungod niini, nahimo kitang mensahero sa gugma, kasakit, kagul-anan, kagawasan ug kalipay. Misulti bitaw niini si Omar Khalid, sa usa sa among diskusyon sa bag-ong panagtigom sa mga manunuwat sa Sunday Literary Club (Ang pundok gikonsiderar nga bag-ong akademya sa mga manunuwat panahona sa pandemya) nga ang magbabalak usa sab ka propeta. Makahimo siyang motagna sa panahon. Ang tanang nahitabo nasuwat na. Apan guol paminawon, nga ang magbabalak nagmasulob-on sa pag-inusara. Layo ang iyang hunahuna sa katilingban, apan duol ang iyang kasingkasing sa mga bituon, bulan ug kadagatan, ug ang iyang pagbati sa tawo.

Nindot kaayo ang gihulagway ni Plato niini basi sa iyang teorya sa Mimesis kun imitasyon. Matod pa niya, ang usa ka arte misundog lang sa ideya sa tawo. Kini iyang gihulagway sa usa ka panday ug ang usa ka bangko. Ang ideya kuno sa bangko, matud niya, diha misubol una sa hunahuna sa usa ka panday. Kay siya man ang nagmugna, gikan sa iyang hunahuna, ang pisikal nga porma sa bangko, nga maplastik o makahoy ba kaha, depende sa panday. Karon dihay pintor nga maoy mitahas sa paghulagway sa maong bangko. Gamit ang iyahang bras, lapis, pintura ug uban pang gamit sa pagpintal, milakra ang maong bangko diha sa iyang kanbas—ang mismong susamang bangko nga gibuhat sa panday. Kung atong sumadahon, kaduha nahimo ang bangko: una, gikan sa panday; ikaduha, ang pagdibuho sa pintor. Dinhing dapita nahimo ang arte nga usa ka ilusyon, tungod sa ikaduhang higayon kini gihulbot sa reyalidad.

Tungod usa lang ka ilusyon ang arte ug usa lang kini ka imitasyon sa kinabuhi, dili kini mao ang reyalidad kondili ang ideya mismo nga buhing tanlag sa tawo. Ug dinhi misubol ang Pilosopiya nga maoy habog sa tanang habog, ang reyna sa tanang siyensiya. Walay makabuntog ning pundasyon sa kaalam hangtod ang tawo makahimo pas paglitok sa pulong nga ‘ngano’ sa iyang kinabuhi. Si Aristotle midugang niining mga butanga, nga bisan ang magbabalak sama sa usa ka pintor, gikinahanglang motuman sa mga lagda sa imitasyon.  Kung dili man tanang disiplina ang masunod, basta makahimo lang sa usa niining mga lagdaa: ang mga butang nga sama kaniadto ug karon, ang mga butang nga gipamulong ug ang gihunahuna, ug ang esensiya sa mga butang.

Gikan sa mga magbabalak, magsusugil, pintor, mananayaw, artista, pilm meyker, potograper, arketik, eskulptor, grapik desayner, kaligraper, blager, ug sa bisan unsang klase sa arte, wala kitay kalainan sa mga diyambolero, lab-asera, mananggiti, mananagat, traysikol drayber, aser, labandera, tigpang-repir og sapatos, payong, relo ug sa usa ka panday. Bisang gituohan ang arte nga usa ka ilusyon, gikaluhaan gihapon kinig kalipay sa di mahikap nga pangandoy, gugma ug kagawasan.

Gisawod ko ang akong luha ug mitubo ang pulang rosas ibabaw sa akong palad.

(KATAPOSAN)